DE VISINDUSTRIE OP WIERINGEN
door Dick Numeijer
Van de vismeelfabriek op Vatrop wete de mèèste menske nag wel mee te prate. Wat een lucht! As de wiend uut ’t òòsten kwam den kon je in dörp niet weze van de stank. Burregemeester Skellinger het ’r nag een end an maakt. Maar d’r was meer an de hangd op Wieringen en dat zal ‘k hier effies uutlège.
Tante Gré, ongs nieuwe huushouster, zou voor de eerste keer d’r verjaardag bij ongs viere. D’r zou fermielje overkomme uut Haarlem en voer dat stadse volk had vader een goeie eterij in ’t hòòfd om die menske deres te verrasse. Vader en tante Gré ware de èvend d’r voer nag effies naar Kees en Daatje gaan in de Kòògerwèg. Ik zelluf had in de bieskoop holpen en toen die uut was en we veegt en opruumt hadde, wulde ik nag effies naar ’t langdbouwfeest op de krogt achter Rustenburg. Eigeluk had ik nag wel trek trek in een snee bròòd. Petat, krekette en dat soort dinge stinge ze nag niet op dat soort feesies. As ’t er wel weest was den had je d’r toch gien geld voer. Dus lòòp ik bij ongs huus achterom. De sleutel lag op de riggel boven de deur (dat kon toen nag allegaar). ’t Liggie boven de gootstien brangde as are èvende.
Toen ik de deur open dee wul je niet geloven wat er beurde. D’r kwam me toch een bonk ròòk en stank uut de keuken. Nou menske, zo’n verskrikkeleke stank is eigeluk niet voer te stelle. Ik ben recht deurlòpen naar ’t stopketakt om ’t keukenlicht an te doen. Dat hielp niet zo veul, maar ik voelde wel dat toen ik langs ’t elektries stel liep, dat deer de warmte vedaan kwam. Gauw hew ik de stekkers d’r uut trokken en ben ik de tuun in lòpen om wat houtjes te zoeke. Dèèrmee hew ik de pan van ’t stel haalt en naar buten brocht. D’r was gien vuur, dus hew ik de deur en ’t keukenraam maar open zet om effe te luchten. ’t Raam in de skeerselon boven de etelasie hew ik open zet en dèèrna ben ik naar boven lòpen om te kieke hoe ’t dèèr was. Op zolder was niet zoveul ròòk, maar fris ruke dat is wat aars. M’n twie broertjes lage wel wat te kuggele, maar ze sliepe wel deur.
Ik ben weer naar beneden lòpen om in de tuun te kieke hoe ’t dèèr was. Nou, d’r sting een gròte pan met een bonk zwart roet dèrin. Gien voerstelling wat of dat weze kon. Efkes later komme vader en tante Gré bij buurman Klein om de hoek de steeg in lòpe. ‘k Hoor vader nag zegge: “Snotverdommetje, wat hewwe de jonges nou weer uutvrete?” En hij lòòpt met een gang de steeg deur om in huus te komme. “Vader, wat zat er in de pan die op ’t stel sting?” “De èèl, verdorie, helegaar vergete die òf te zette voer we vort ginge.” Vader had voer de gewòònte dat as we stòòfde èèl ate, hij de èvend d’r voer efkes de wèl d’r over liet gaan. De are dag werd ’t den net an de kòòk brocht en den ware ze goed te ete. Zò het iederien z’n eige menier van ete klaar make. Nou, deuze keer was dat niet helegaar lukt. Ja, as ze naar zuster Daatje ginge den ware ze zò maar niet uutpraat.Na wat moppere zeit vader: “We gane naar de kooi en kieke mörgen wel hoe ’t veerder moet. We rume de ergste troep efkes op, de rest lòòpt niet vort.”
Nou, de are ochend hewwe we ’t wete. ’t Vet liep langs de wangd naar benede. In de keuken hing zo’n gròte glaze kast met alle diggelgoed d’r in. Noh, menske, ’t was ’t ankieke niet waard. In de deurlòòp naar de kamer hing zo’n figuurzaagde krangtebak met d’r bove een piieeperek met opschrift “Het is geen man die niet roken kan”. Toen we de krangte uut ’t rekje haalde dròòp de vette troep op de grongd. Nou we hewwe een mooi zòòtje werk had om ’t allegaar weer voer mekaar te kriege. We raakte nag naar pestoor om wieròòk te hale. Met tessies en gloeiende brekette en dèèrop de wieròòk hewwe prebeert de stank een beetje uut huus te kriege.
De fermielje uut Haarlem is evengoed kommen. Wat we eten hewwe dat weet ik niet meer, maar ’t is vast wel goed weest, want de verstandhouding mit die menske uut Haarlem is altijd wel goed bleven. Wel krege we uut Haarlem een paar dage later een kaart. Op ’t adres sting: “Aan de eerste palingpoederfabriek te Wieringen.” En hij kwam nag goed terecht ok. Nou wete jullie metien dat Vatrop niet de ienigste plaas was om met de vis wat uut te hale. Bij de barbier konne ze d’r ok wat van. Maar stinke deeje alle twie bedrijve. Skeerzeep ruukt ’n stuk lekkerder.
Vader het de moed niet opgeven, want we hewwe in de lòòp van de jare nag heel wat kere stòòfde èèl ete en die was goed! Soms denk je nag an zokke dinge van vroeger terug en dut leek me leuk om dut verhaal, wat echt beurt is, op te skrieve voer Op de Hòògte.
Groetjes uut Skagen van Dick Numeijer
|